Giáo án bài Chiếc Thuyền Ngoài Xa (Lớp 12) đầy đủ chi tiết

Trong bài viết hôm nay mình sẽ chia sẻ với các bạn giáo án chiếc thuyền ngoài xa đầy đủ chi tiết nhất nhé.

1. Giáo án chiếc thuyền ngoài xa

A. Mục tiêu bài học

 

1. Kiến thức

 

- Cảm nhận được suy nghĩ của người nghệ sĩ nhiếp ảnh khi phát hiện ra sự thật: đằng sau bức ảnh rất đẹp về chiếc thuyền trong sương sớm mà anh tình cờ chụp được là số phận đau đớn của người phụ nữ và bao ngang trái trong một gia đình làng chài.

 

- Thấy được nghệ thuật kết cấu độc đáo, cách triển khai cốt truyện, khắc họa nhân vật của cây bút viết truyện ngắn có bản lĩnh và tài hoa.

 

2. Kĩ năng

 

Đọc – hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại.

 

3. Thái độ, tư tưởng

 

- Thấu hiểu: mỗi người trong cõi đời, nhất là người nghệ sĩ, không thể đơn giản, sơ lược khi nhìn nhận cuộc sống và con người.

 

B. Phương tiện thực hiện

 

1. Giáo viên

 

Sách giáo khoa, sách giáo viên, giáo án.

 

2. Học sinh

 

Sách giáo khoa, vở soạn, vở ghi.

 

C. Phương pháp

 

- Tóm tắt truyện, điểm các nhân vật chính, chia đoạn.

 

- Chú ý hoạt động của HS.

 

- Nêu vấn đề.

 

D. Hoạt động dạy & học

 

1. Ổn định tổ chức lớp

 

Sĩ số: .............................

 

2. Kiểm tra bài cũ

 

3. Bài mới

 

Hoạt động 1. Hoạt động trải nghiệm

 

    Nguyễn Minh Châu (NMC) ″thuộc trong số những nhà văn mở đường tinh anh và tài năng nhất của văn học ta hiện nay″ (Nguyên Ngọc).

 

    Sự tinh anh, tài năng ấy thể hiện ở quá trình đổi mới tư duy nghệ thuật. Văn học cách mạng trước 1975 thước đo giá trị chủ yếu của nhân cách là sự cống hiến, hy sinh cho cách mạng. Sau 1975 văn chương trở về với đời thường và NMC là một trong những nhà văn đầu tiên của thời kỳ đổi mới đã đi sâu khám phá sự thật đời sống ở bình diện đạo đức, thế sự. Khi làm cho người đọc, ý thức về sự thật, nhìn thẳng vào sự thật, phát hiện nhiều mối quan hệ phức tạp thì văn chương đã ít nhiều đáp ứng nhu cầu nhìn nhận và hoàn thiện nhiều mặt của nhân cách con người. Truyện Chiếc thuyền ngoài xa  của NMC giúp chúng ta hiểu rõ hơn hướng phát hiện đời sống và con người mới mẻ này.

 

Hoạt động của GV	Hoạt động của HS
Hoạt động 2. Hoạt động hình thành kiến thức mới   ?Em hãy nêu vài nét chính về tác giả?     Trước 1975, sáng tác của Nguyễn Minh Châu mang cảm hứng sử thi lãng mạn.   ?Giới thiệu vài nét về tác phẩm?   - Hoàn cảnh ra đời?   - Xuất xứ?   - Đặc sắc nội dung và nghệ thuật?   ? Hãy chia bố cục tác phẩm?     ? Lúc bình minh trên biển người nghệ sĩ có những phát hiện nào?   ? Em hãy tìm một cụm từ mà Nguyễn Minh Châu sử dụng trong đoạn đầu tác phẩm để gọi tên cho phát hiện thứ nhất của người nghệ sĩ nhiếp ảnh?   Đọc diễn cảm đoạn văn miêu tả "cái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh".   ? Cảnh thuyền đánh cá thu lưới vào lúc bình minh hiện lên như thế nào dưới ngòi bút của Nguyễn Minh Châu?   ? Cảm xúc của người nghệ sĩ Phùng trước vẻ đẹp ấy?   ? Khi chiếc thuyền chài vào bờ, người nghệ sĩ nhiếp ảnh phát hiện điều gì?   ⇒ người nghệ sĩ kinh ngạc, bất bình, ″không thể chịu được, không thể chịu được″ (anh vứt máy ảnh xuống đất chạy nhào tới).   Phát hiện của người nghệ sĩ như "một thứ nước rửa ảnh sẽ làm nổi hình, nổi sắc nhân vật, làm nổi bật vấn đề tư tưởng của tác giả" (Nguyễn Đăng Mạnh).	I. Tìm hiểu chung   1. Tác giả: Nguyễn Minh Châu (1930-1989)   - Một trong những nhà văn đi tiên phong trong công cuộc đổi mới văn học nước nhà. Là nhà văn ″mở đường tinh anh và tài năng nhất của văn học ta hiện nay″ (Nguyên Ngọc).   - Sau 1975 văn chương Nguyễn Minh Châu đi vào cuộc sống đời thường, mang đậm chất tự sự- triết lí.   - Tác phẩm tiêu biểu: (SGK).   2. Tác phẩm: Chiếc thuyền ngoài xa   - Sáng tác: 8/1983, in trong tập truyện ngắn cùng tên.   - Tác phẩm mang đậm phong cách tự sự triết luận dung dị đời thường.   - Bố cục:   + Cảnh bình minh trên biển.   + Câu chuyện ở tòa án huyện.   II. Đọc- hiểu văn bản   1. Cảnh bình minh trên biển   a. Phát hiện 1: ″cái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh″   - Vẻ đẹp trời cho mà cả đời bấm máy người nghệ sĩ chỉ có diễm phúc bắt gặp một lần: Mũi thuyền in... trên chiếc mui khum khum...   + Một bức tranh mực tàu thời cổ.   + Toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến ánh sáng đều hài hòa.   + Một vẻ đẹp toàn bích.   ⇒ Những từ ngữ ấn tượng ca ngợi bức tranh thiên nhiên hoàn mỹ với vẻ đẹp cổ điển mà lãng mạn của bức tranh biển lúc bình minh.   - Cảm xúc của người nghệ sĩ: ngây ngất, bay bổng, tràn ngập hạnh phúc đến mức anh ″tưởng chính mình vừa khám phá thấy cái chân lí của sự hoàn thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn″.   b. Phát hiện 2   Chiếc thuyền đẹp như mơ   Hai vợ chồng thuyền chài.   - Chồng: hành động vũ phu để giải tỏa.   - Vợ: cam chịu, nhẫn nhục.   - Thằng bé: như một viên đạn trên đường lao tới đích nhảy xổ vào gã đàn ông.   Tâm hồn thăng hoa     Tâm hồn choáng váng. ⇒ Một bi kịch ngang trái mà người nghệ sĩ phải chứng kiến đúng lúc cảm xúc nghệ thuật đang thăng hoa.   * Người nghệ sĩ nhận ra rằng: đằng sau cái đẹp không phải bao giờ cũng là chân lí của sự hoàn thiện, là đạo đức. Cuộc đời vốn chứa đựng nhiều điều phức tạp, đầy mâu thuẫn.
TIẾT 71   Sĩ số:........................................
? Nếu em là người đàn bà, em sẽ xử sự như thế nào?   ? Em hãy tóm tắt nội dung câu chuyện mà người đàn bà đã tự bạch.   ? Qua câu chuyện về cuộc đời, người đàn bà em có suy nghĩ, cảm nhận, đánh giá gì ?   ? Thái độ của người đàn bà trước hiện thực cuộc đời   ? Ý đồ của nhà văn khi xây dựng nhân vật người đàn bà này ?   ? Suy nghĩ về người nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng ?   (Phùng trước và sau khi gặp người đàn bà)   ? Suy nghĩ về nhân vật chánh án Đẩu ?   Liên hệ bản thân: mỗi chúng ta đều mắc bệnh Phùng, Đẩu...   ? Cách xây dựng cốt truyện của NMC trong tác phẩm nào có gì độc đáo ?   ? Nêu tóm tắt lại tình huống.   ? Ý nghĩa của tình huống.   ? Nhận xét về ngôn ngữ, nghệ thuật của tác phẩm.   ? Ngôn ngữ người kể chuyện?   ? Ngôn ngữ nhân vật: Giọng người đàn ông: thô bỉ, tàn nhẫn, tục tằn; người đàn bà: dịu dàng, xót xa, thấu trãi lẽ đời; Đẩu: nhiệt tình, tốt bụng...   ? Tư tưởng chủ đề của tác phẩm là gì ?   ? Đánh giá tổng quát về giá trị tác phẩm ? (GV gợi ý)   Hoạt động 4. Hoạt động ứng dụng   So với những truyện viết trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mĩ (Vợ chồng A Phủ, Rừng xà nu, Những đứa con trong gia đình,...), Chiếc thuyền ngoài xa đã cho thấy những đổi mới nào của văn học Việt Nam sau 1975 (về đề tài, bút pháp, cái nhìn nghệ thuật về con người...) ?	2. Câu chuyện ở tòa án huyện   a. Câu chuyện về người đàn bà làng chài   - Gọi là ″người đàn bà″ một cách phiếm định ⇒người đàn bà vô danh như bao người đàn bà vùng biển khác.   - Cuộc đời bất hạnh, chứa đầy mâu thuẫn, bi kịch: nghèo khổ, con đông, bị chồng hành hạ, đánh đập.   - Thấu hiểu chồng.   - Cam chịu, nhất quyết gắn bó với người đàn ông vũ phu ấy vì:   + Trong cuộc mưu sinh đầy cam go để kiếm sống ngoài biển khơi cần có một người đàn ông khỏe mạnh và biết nghề.   + Những đứa con của bà cần được sống và lớn lên: "Đàn bà ở thuyền chúng tôi phải sống cho con chứ không thể sống cho mình"   ⇒ Trong đau khổ triền miên, người đàn bà ấy vẫn chắt lọc được những niềm vui hạnh phúc nhỏ nhoi. Ẩn trong đó hạt ngọc ẩn sâu bên trong tâm hồn con người lao động lam lũ, vất vả. Qua đó, thấp thoáng hình ảnh người phụ nữ Việt Nam nhân hậu, bao dung, vị tha, đầy cảm thông.   Ý nghĩa: mỗi người trong cuộc đời, nhất là người nghệ sĩ không thể nhìn cuộc sống và con người một cách đơn giản.   b. Người nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng    - Vốn là nghệ sĩ, chiến sĩ, nhạy cảm với cái đẹp và ghét áp bức bất công.   - Chưa hiểu hết những phức tạp của cuộc đời, của con người: ″không thể nào hiểu được, không thể nào hiểu được″, vỡ lẽ nhiều điều, hiểu hơn về con người, cuộc đời.   ⇒ Phùng là một nghệ sĩ chân chính, có trái tim nhân hậu: không chỉ say mê nghệ thuật mà còn luôn trăn trở, suy nghĩ về lẽ sống; biết thông cảm, sẻ chia và bênh vực cho những mảnh đời bất hạnh.   Ý nghĩa: Thời đại mới đòi hỏi người nghệ sĩ cần có cái nhìn mới đa chiều về cuộc sống, con người.   c. Chánh án Đẩu    - Tin giải pháp anh lựa chọn cho người đàn bà là đúng nhất.    - Thay đổi cái nhìn, hiểu hơn về con người, cuộc đời ″Phải, phải, bây giờ tôi đã hiểu″.   ⇒ Vị Bao Công vùng biển nhưng thiếu cái nhìn thực tế.   3. Nghệ thuật   * Cách xây dựng cốt truyện giản dị mà độc đáo:   - Tình huống mang ý nghĩa khám phá, phát hiện.   - Những tình huống dồn dập diễn ra trong một khoảnh khắc, mạch truyện phát triển, mỗi nhân vật bộc lộ hết tính cách.   * Nghệ thuật trần thuật: Ngôn ngữ người kể chuyện: Phùng hóa thân của tác giả tạo ra điểm nhìn trần thuật sắc sảo, khách quan, giàu sức thuyết phục.   * Ngôn ngữ nhân vật: phù hợp với đặc điểm tính cách từng người.   4. Chủ đề tư tưởng: Cần có cái nhìn đa chiều, đa diện về con người, cuộc sống. Đặc biệt người nghệ sĩ cần đổi mới tư duy nghệ thuật để phù hợp với yêu cầu của thời kỳ mới của đất nước.   III. Tổng kết   - Vẻ đẹp ngòi bút NMC là vẻ đẹp toát ra từ tình yêu con người (Khát vọng tìm kiếm, phát hiện vẻ đẹp con người còn tiềm ẩn, khắc khoải lo âu trước cái ác, cái xấu.)   - Vẻ đẹp của cốt cách nghệ sĩ đôn hậu, điềm đạm, chiêm nghiệm lẽ đời để rút ra triết lý nhân sinh sâu sắc.   - Tác phẩm đặt ra những vấn đề mang tính thời sự nhưng có giá trị mọi thời, mọi người.   HS so sánh, đánh giá khái quát:   ″Chiếc thuyền ngoài xa″ đã cho thấy những đổi mới cơ bản của văn học Việt Nam sau 1975: văn học trở về với những vấn đề của đời sống nhân sinh, quan tâm nhiều hơn đến những vấn đề đạo đức- thế sự (câu chuyện của người đàn bà hàng chài); hướng nội nhiều hơn, đi sâu vào thế giới nội tâm phức tạp và đầy mâu thuẫn của con người trong cuộc sống thường nhật (những mâu thuẫn và phức tạp trong tâm hồn người đàn bà vùng biển).   Khác với giai đoạn trước – chủ yếu khắc họa con người trong mối quan hệ với cộng đồng, dân tộc – văn học giai đoạn này khai thác số phận cá nhân và thân phận con người đời thường (số phận người lao động nghèo vùng biển).

Hoạt động 5. Hoạt động bổ sung

 

4. Củng cố

 

- Nắm vững nội dung phần đọc - hiểu.

 

- Tìm hiểu những nhân vật còn lại của tác phẩm.

 

5. Dặn dò

 

- Học bài cũ.

 

- Chuẩn bị bài: Thực hành về hàm ý.
 

2. Sơ lược tác phẩm chiếc thuyền ngoài xa

Sơ lược tác phẩm chiếc thuyền ngoài xa

 

1. Tóm tắt

 

   Nhận nhiệm vụ từ trưởng phòng, Phùng phải đi về miền Trung thực hiện bộ ảnh để chào đón năm mới. Đây cũng là địa điểm mà anh từng tham chiến trong thời gian chống Mỹ. Sau một tuần “phục kích” và phát hiện ra “cảnh đắt trời cho” Phùng quyết định chọn chủ đề cho bộ lịch đó là chiếc thuyền đánh cá trong một buổi sáng bình minh. Khi đã hoàn thành bộ ảnh, anh quay về thì chứng kiến cảnh tượng người đàn ông hàng chài to lớn đang đánh đập người phụ nữ. Đứa con tên Phác chạy ra can ngăn. Cứ thế cảnh tượng đó diễn ra liên tiếp, không thể chịu được, Phùng quyết định ngăn cản thì bị người đàn ông đánh bị thương. Ngay sau đó, chánh án Đẩu - bạn của Phùng mời người đàn bà hàng chài lên tòa án huyện để giải quyết. Tại đây Đẩu khuyên người đàn bà hàng chài bỏ người chồng vũ phu kia. Người đàn bà giải thích lý do vì sao chồng đánh và kể về người chồng của mình. Phùng và Đẩu hiểu ra rằng mặc cho bị ngược đãi về thể xác nhưng cả người đàn bà và những đứa con cần người đàn ông gánh vác trách nhiệm và nuôi sống gia đình. Phùng nhận ra nhìn nhận mọi việc đơn giản bằng vẻ ngoài không thôi thì chưa đủ.

 

2. Tìm hiểu chung

 

a. Xuất xứ và hoàn cảnh ra đời

 

- Truyện in đậm phong cách tự sự - triết lý của Nguyễn Minh Châu, rất tiêu biểu cho hướng tiếp cận đời sống từ góc độ thế sự của nhà văn ở giai đoạn sáng tác thứ hai. 

 

- Truyện ngắn lúc đầu được in trong tập Bến quê (1985), sau được nhà văn lấy làm tên chung cho một tuyển tập truyện ngắn (in năm 1987).

 

b. Bố cục

 

Có nhiều cách chia, ta có thể chia làm 2 đoạn lớn:

 

- Đoạn 1: (Từ đầu đến “chiếc thuyền lới vó đã biến mất"): Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng.

 

- Đoạn 2: (Còn lại): Câu chuyện của người đàn bà làng chài.

 

3. Tìm hiểu chi tiết

 

a. Hai phát hiện lớn của Phùng

 

* Phát hiện ra vẻ đẹp nghệ thuật có một không hai, “cảnh đắt trời cho”

 

- Đó là một vẻ đẹp lãng mạn, đậm chất hội họa, hài hòa và toàn bích: “Trước mặt tôi là một bức tranh mực tàu... tôi tưởng chính mình vừa khám phá thấy cái chân lý của sự hoàn thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn”.

 

- Tâm trạng của người nghệ sĩ: Xúc động tột độ và tận hưởng niềm hạnh phúc “bối rối, trái tim như có cái gì bóp thắt vào”

 

* Phát hiện về hiện thực cuộc sống đầy nghịch lý

 

- Hiện thực cuộc sống đầy nghịch lý, đối lập với phát hiện thứ nhất của Phùng

 

  + Vẻ đẹp ngoại cảnh tuyệt đỉnh ban đầu >< cảnh nghèo khổ, nheo nhóc, rách rưới, xấu xí của gia đình hàng chài.

 

  + Phát hiện cái đẹp chính là đạo đức trong phát hiện một >< cảnh chồng đánh vợ, bố con xô xát ở phát hiện hai.

 

  + Người đàn ông thô lỗ, tàn bạo “trút cơn giận như lửa cháy bằng cách dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào lưng người đàn bà…”  >< người đàn bà cam chịu, nhẫn nhục “không kêu một tiếng, không chống trả, cũng không tìm cách chạy trốn”.

 

- Phản ứng, thái độ của nghệ sĩ Phùng

 

 + Kinh ngạc, trong mấy phút đầu "cứ đứng há mồm ra mà nhìn".

 

 + Vứt chiếc máy ảnh, chạy nhào tới định can thiệp giúp người đàn bà.

 

 + Ngơ ngác, bần thần khi chiếc thuyền cùng gia đình hàng chài đi mất.

 

b. Câu chuyện của người đàn bà hàng chài

 

- Câu chuyện của người đàn bà hàng chài

 

+ Bấp chấp bị chồng vũ phu đánh đập, hành hạ “ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng” và không bỏ chồng vì cần chồng gánh vác việc gia đình và vì thương con.

 

+ Kể lại cuộc đời thiệt thòi, đau khổ của mình: Xấu xí, không ai lấy. Chị có thai với anh hàng chài hiền lành, cục mịch. Cuộc sống gia đình khó khăn, thiếu thốn lại đông con, nghèo đói...

 

- Ý nghĩa câu chuyện của người đàn bà hàng chài:

 

+ Cuộc sống gia đình chị chính là hiện thực cuộc sống đầy khó khăn, khắc nghiệt chứ không đơn giản, thi vị, ngọt ngào như vẻ đẹp thuần túy mà phùng phát hiện.

 

+ Người đàn bà tưởng chừng cam chịu, yếu đuối và ngu dốt lại rất bản lĩnh, thấu hiểu lẽ đời và giàu đức hi sinh.

 

+ Không thể nhìn đời, nhìn người một cách đơn giản. Mà phải có cái nhìn đa diện, nhiều chiều, khám phá ra vẻ đẹp tiềm ẩn sau bề ngoài xù xì, thô nhám của cuộc sống.

 

c. Cảm nhận về các nhân vật trong truyện

 

* Nhân vật người đàn bà:

 

- Là đại diện vô danh cho những người phụ nữ lao động nghèo khổ.

 

- Cuộc đời nhiều thiệt thòi, bất hạnh, đau đớn cả về thể xác lẫn tinh thần.

 

- Vẻ đẹp khuất lấp sau bề ngoài xấu xí, nhẫn nhục: Tình yêu thương con, sự hi sinh cao cả, thấu hiểu người chồng, biết trân trọng hạnh phúc nhỏ nhoi,...

 

* Nhân vật người chồng vũ phu:

 

- Vừa là thủ phạm, vừa là nạn nhân của cuộc sống nghèo khổ.

 

- Là chỗ dựa về sức lực cho vợ con.

 

- Là minh chứng cho quy luật hoàn cảnh nảy sinh tính cách.

 

* Nhân vật chị em thằng Phác

 

- Là nạn nhân đáng thương của bi kịch gia đình: Nghèo đói và bạo lực.

 

- Yêu thương mẹ sâu sắc nhưng còn bồng bột: Đánh trả bố,...

 

* Nhân vật nghệ sĩ Phùng

 

- Là nghệ sĩ – chiến sĩ chân chính:

 

+ Có những phát hiện đắt giá, những rung động nhạy cảm của người nghệ sĩ trước cái đẹp.

 

+ Ghét bất công, ngang trái, can thiệp vào những chuyện bất bình.

 

- Vốn nhìn đời bằng con mắt đơn giản nhưng sau khi nói chuyện với người đàn bà đã rút ra bài học: phải có cái nhìn đa chiều đa diện để thấu hiểu đúng bản chất của cuộc sống, phải đặt nghệ thuật giữa cuộc đời.

 

d. Giá trị nội dung

 

- Khát vọng tìm kiếm, phát hiện, tôn vinh những vẻ đẹp tiềm ẩn của con người.

 

- Đề cao vẻ đẹp của một cốt cách nghệ sĩ mẫn cảm, đầy chiêm nghiệm lẽ đời để rút ra những triết lý nhân sinh sâu sắc, đặt ra những vấn đề có ý nghĩa với mọi thời, mọi người.

 

e. Giá trị nghệ thuật

 

- Nghệ thuật xây dựng cốt truyện độc đáo.

 

- Điểm nhìn là nhân vật Phùng (sự hóa thân của tác giả) nên cách kể truyện tự nhiên, khách quan, sinh động, chân thực nhưng cũng vô cùng sắc sảo, đồng thời thể hiện được tư tưởng của tác giả.

 

- Ngôn ngữ tự nhiên, sống động và phù hợp với đặc điểm tính cách nhân vật.

 

Trên đây là những chia sẻ của mình về giáo án bài Chiếc Thuyền Ngoài Xa (Lớp 12) đầy đủ chi tiết. Cảm ơn các bạn đã theo dõi bài viết của mình nhé.