Thán từ là gì, tác dụng, phân loại và ví dụ về thán từ
Thán từ cùng với trợ từ là một trong những kiến thức cơ bản của Ngữ Văn 8. Có rất nhiều câu hỏi đặt ra đối với các em như thán từ là gì, tác dụng của nó ra sao, cách phân loại thán từ và một số ví dụ. Vì thế, trong bài viết hôm nay, chúng ta hãy cùng tìm hiểu và giải đáp các câu hỏi đó nhé!
1. Thán từ là gì?
Theo Sách giáo khoa Ngữ Văn lớp 8, thán từ là những từ thường đứng ở đầu câu, có khi nó được tách ra thành một câu đặc biệt. Tuy nhiên, không phải những từ nào có đặc điểm như vậy cũng là thán từ, vì thế ta cần xét đến những vấn đề khác của thán từ.
2. Tác dụng của thán từ
Cũng theo Sách giáo khoa Ngữ Văn lớp 8, thán từ là những từ dùng để bộc lộ tình cảm, cảm xúc của người nói hoặc dùng để gọi đáp. Chúng ta sử dụng thán từ trong hàng ngày rất nhiều, có thể kể đến trong những lời văn tiếng nói hàng ngày, hay gặp trong các tác phẩm học thuật như sách, báo chí và thậm chí là cả truyện nữa. Vì vậy, ta có thể thấy thán từ là một phần không thể thiếu trong đời sống.
3. Phân loại thán từ
Thán từ gồm hai loại chính :
– Thán từ bộc lộ tình cảm, cảm xúc : a, ái, ơ, ôi, ôn hay, than ôi, trời ơi,...
- Ví dụ: Ôi Kim Lang! Hỡi Kim Lang!
- Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây!
- (Trao duyên - Nguyễn Du)
– Thán từ gọi đáp : này, ơi, vâng, dạ, ừ,...
- Ví dụ: Đâu rồi con ơi? Con đây ạ!
4. Ví dụ về thán từ
Dưới đây sẽ là một số ví dụ về thán từ trong các tác phẩm văn học, ngoài đời để giúp các em có cái nhìn rõ ràng nhất về thán từ.
- Ví dụ về thán từ trong tác phẩm “Lão Hạc” của Nam Cao:
- a) Đột nhiên lão bảo tôi :
- – Này ! Thằng cháu nhà tôi, đến một năm nay, chẳng có giấy má gì đấy, ông giáo ạ!
- À ! Thì ra lão đang nghĩ đến thằng con lão.
- => Từ “À” là thán từ biểu lộ cảm xúc, này là thán từ gọi đáp.
- b) – Con chó là của cháu nó mua đấy chứ !... Nó mua về nuôi, định để đến lúc cưới vợ thì giết thịt...
- Ấy ! Sự đời lại cứ thường như vậy đấy. Người ta định rồi chẳng bao giờ người ta làm được.
- => Từ “Ấy” là thán từ biểu lộ cảm xúc.
- c) – Vâng ! Ông giáo dạy phải ! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng.
- => Từ “Vâng” là thán từ gọi đáp
- d) Chao ôi ! Đối với những người ở quanh ta, nếu ta không cố tìm mà hiểu họ, thì ta chỉ thấy họ gàn dở, ngu ngốc, bần tiện, xấu xa, bỉ ổi... toàn những cớ để cho ta tàn nhẫn [...].
- => Từ “Chao ôi” là thán từ biểu lộ cảm xúc
- e) Hỡi ơi lão Hạc ! Thì ra đến lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết…
- => Từ “Hỡi ơi” là thán từ biểu lộ cảm xúc
- f) Này ! Ông giáo ạ ! Cái giống nó cũng khôn ! Nó cứ làm in như nó trách tôi ; nó kêu ư ử, nhìn tôi, như muốn bảo tôi rằng : "A ! Lão già tệ lắm ! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này à ?".
- => Từ "này" để gọi, thu hút sự chú ý của người đối diện, từ "A" bộc lộ cảm xúc tức giận khi nhận ra điều xấu đang ập đến
Ví dụ về thán từ ở các tác phẩm khác
a) Chuột Cống chùi bộ râu và gọi đám bộ hạ : "Kìa chúng bay đầu, xem thằng Nồi Đồng hôm nay có gì chén được không ?".
Lũ chuột bò lên chạn, leo lên bác Nồi Đồng. Năm sáu thằng xúm lại húc mõm vào, cố mãi mới lật được cái vung nổi ra. "Ha ha! Cơm nguội ! Lại có một bát cá kho ! Cả rô kho khế : vừa dừ vừa thơm. Chít chít, anh em ơi, lại đánh chén đi thôi !".
Bác Nồi Đồng run như cầy sấy : "Bùng boong. Ái ái ! Lạy các cậu, các ông ăn thì ăn, nhưng đừng đánh đổ tôi xuống đất. Cái chạn cao thế này, tôi ngã xuống không vỡ cũng bẹp, chết mất !".
(Nguyễn Đình Thi, Cái tết của Mèo Con)
Các thán từ bộc lộ cảm xúc:
+ Ha ha: bộc lộ sự sảng khoái, sung sướng trước những phát hiện thú vị
+ Ái ái: tiếng thốt lên khi bị đau đột ngột ( sự sợ hãi)
+ Than ôi: biểu thị sự đau buồn, tiếc nuối
b) – Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
– Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Các thán từ dùng để gọi đáp:
+ Từ "này" để gọi, thu hút sự chú ý của người đối diện.
+ Từ "vâng" thể hiện sự lễ phép của người bề dưới với người bề trên.
c) Đã dậy rồi hả trầu?
Ta hái vài lá nhé
Cho bà và cha mẹ
Đừng lụi đi trầu ơi!
(Đánh thức trầu, Trần Đăng Khoa)
Các thán từ dùng để bộc lộ cảm xúc:
+ Từ “ơi” dùng để bày tỏ sự mong muốn
+ Từ “nhé” dùng để tìm kiếm sự đồng thuận
Qua bài học ngày hôm nay, chúng ta đã giải đáp được những câu hỏi xoay quanh thán từ. Rất mong các em có thể học tập thật tốt, đồng thời vận dụng được những kiến thức đã học vào thực tế nhé!
